Miasto Permutacji - Greg Egan

Budzisz się. Poranek taki sam jak zwykle, leżysz w czystej pościeli – jak zwykle. Przez okno pada na ciebie oślepiając jasne światło słońca. I nagle uświadamiasz sobie, czujesz, że coś jest nie tak. Że świat, w którym się obudziłeś wcale nie jest tym, który znasz. Przypominasz sobie, co się stało. Zeskanowali cię. Nie jesteś człowiekiem z krwi i kości, rzeczywistość dookoła to tylko wirtualny model, zaś ludzie, których widzisz na ulicach to tylko zaprogramowane, bezmyślne boty. Jesteś tu uwięziony i nie możesz się wydostać. A najgorsze jest to, że… sam sobie to zrobiłeś.

                Kiedy po raz pierwszy dawno temu czytałem „Polowanie na Czerwony Październik”, byłem zdumiony, że takie grube tomiszcze, pełne fachowy terminów i technicznych opisów, może sprawić takiemu laikowi jak ja tyle frajdy. Książka Egana jest trochę pod tym względem podobna – jeśli nie jesteś za pan brat z matematyką, technikami programowania, mikrobiologią oraz genetyką, to zapewne spora część wątków i opisów stanowić będzie dla ciebie zagadkę. Inna sprawa, że w przeciwieństwie do Clancy'ego, Egan w "Mieście Permutacji" koncentruje się nie na akcji... której tak właściwie w ogóle tu nie ma... lecz na stawianiu pytań i poszukiwania odpowiedzi. Nuda? No niekoniecznie…

        Historia opowiedziana w „Mieście…” rozgrywa się w dość niedalekiej przyszłości - technologia doszła do takiego etapu, że możliwe staje się zeskanowanie umysłu człowieka i umieszczenie jego cyfrowej Kopii w sieci. Byłoby idealnie, gdyby nie dwie sprawy. Po pierwsze, zasoby takiej sieci, zwanej VR, są mocno ograniczone, koszt korzystania z niej to spory wydatek. Po drugie – Kopie w świetle prawa nie są uznawane za ludzi. Dlatego też tylko najbogatszych maniaków stać na realizację marzenia o wiecznym życiu. Im właśnie Paul Durham, którego poznajemy, gdy budzi się jako Kopia, składa propozycję ucieczki od ograniczeń systemu i stworzenie własnej sieci, wirtualnej planety, której nikt nigdy nie wyłączy.  

            To tylko zarys głównej osi fabuły, która staje się pretekstem do rozważania na temat tego, co zbiorczo możemy nazwać „człowieczeństwem”. Co składa się na nasze istnienie? Ciało i osobowość? Czy może sama nasza jaźń? Jeśli tak, to co się stanie w konfrontacji Kopii z Oryginałem, siedzącym przed komputerem? Kim te dwie jednostki będą dla siebie? Czy pozostaniesz sobą, jeśli na życzenie wytniesz sobie część wspomnień, zmienisz osobowość, zastąpisz je czymś innym? Znasz odpowiedzi na te pytania? Ja szczerze mówiąc dalej się nad tym zastanawiam, ale nie widzę żadnego rozwiązania. Egan pisząc „Miasto…” pewnie też nie zamierzał odpowiadać na nie wprost a wręcz przeciwnie –  spiętrzyć problem przed czytelnikiem, doprowadzając do sytuacji w której ten zatraca się między rzeczywistością, a wirtualną projekcją. A przy tym bardzo umiejętnie dozuje zwroty fabuły, tak że nigdy nie wiesz, czym jeszcze cię zaskoczy.

                Niektórzy zarzucają Eganowi braki w warsztacie literackim. Cóż, literatura piękna to to faktycznie nie jest, niemniej ani razu nie miałem wrażenia, żeby czegoś tam brakowało, lub czegoś było za dużo. Egan bardzo sprawnie posługuje się piórem, bardzo plastycznie przedstawia swoją wizję wirtualnego świata. Tak jak wspomniałem, w książce sporo miejsca zajmują opisy działa bohaterów w sieci, co może odrzucać niewyrobionego czytelnika, jednak to w końcu hard sci-fi. Egan jest naukowcem, jego wizje przyszłości mają mocne, naukowe podstawy, lecz równie dobrze radzi sobie z przedstawianiem psychologicznej głębi bohaterów, lekko poschizowanego Durhama, jego pomocniczki Marii, czy zeskanowanego milionera, zafiksowanego na punkcie zabójstwa, którego przez przypadek popełnił lata temu. Całość jest więc całkiem strawna nawet dla laika, a ze względu na poruszaną tematykę może być asumptem do całkiem przyjemnego eksperymentu myślowego. Jeśli lubisz książki Gibsona lub Ghost In the Shell, to koniecznie musisz zapoznać się z „Miastem Permutacji”.

Miasto Permutacji

Greg Egan
Tłumaczenie: Konrad Kozłowski
Wydawnictwo Solaris 2007